Stress is inmiddels een veel gebruikte term. Stress betekent letterlijk een belasting of druk. Stress is een vorm van spanning en veroorzaakt een soort alertheid of alarm reactie.
Positieve stress
In het meest gunstige geval is stress een alarmreactie die het lichaam’ onder druk’ zet om optimaal te presteren. Als deze alarmfase van korte duur is spreekt men van positieve stress die u helpt beter te functioneren. Een beetje stress kan een bron van creativiteit zijn. Het stimuleert de wil om te leren en stelt uw zelfverzekerdheid op de proef. Met een gezonde dosis stress kom je tot betere prestaties
Negatieve stress
Als deze alarmfase echter langer duurt, herhaaldelijk of overmatig aanwezig is, kan een uitputtingsgrens worden bereikt. Het lichaam is dan niet langer in staat deze stress efficiënt te gebruiken. Men spreekt dan ook wel van negatieve stress. Deskundigen geven de volgende omschrijving aan negatieve stress: „het gevoel van spanning dat optreedt wanneer u bemerkt niet langer opgewassen te zijn tegen de door u waargenomen eisen van uw omgeving.”
Uit deze omschrijving blijkt dat:
- stress te maken heeft met een verstoring van het lichaam en/ of geestelijke evenwicht;
- u degene bent die zult moeten onderkennen dat u last ondervindt van stress;
- stress persoonsgebonden is (u bent niet langer opgewassen), een ander zou er misschien wel langer tegen opgewassen zijn;
- stress samenhangt met eisen uit omgeving zoals u deze ervaart.
Stress is dus een gevoel van spanning. Zo’n gevoel is niet altijd eenvoudig op te merken. Het tijdig herkennen van stress en het terugbrengen en hanteren ervan, voorkomt dat u in een vicieuze cirkel terecht komt. Stress uit zich in stressverschijnselen. Deze verschillen van persoon tot persoon.
Wanneer we zeggen dat iemand stress heeft, geven we eigenlijk aan dat iemand nauwelijks nog verder belast kan worden. Iemand raakt ‚over stresst’ of ‚overspannen’ wanneer de omgeving of het lichaam hoge eisen blijft stellen aan die persoon, terwijl deze niet in staat is zijn/ haar belastbaarheid te vergroten.
Zeer verschillende zaken kunnen leiden tot stress. Wat de een als stressvol ondervind, heeft nauwelijks invloed op de ander. Ook de manier en mate van stressreacties is zeer wisselend.
Stressreacties kunnen zich op verschillende niveaus manifesteren, namelijk op:
- Gedragsniveau: in stressvolle situaties kan uw gedrag veranderen. Dit kunnen bewuste handelingen zijn of onbewuste automatische handelingen. Gedragsmatige signalen die kunnen optreden zijn bijvoorbeeld: te veel eten, alcohol gebruiken, roken, toenemend gebruik van medicijnen. Andere uitingen zijn: veel praten, druk zijn, klagen, cynisch en verbitterd zijn en niet kunnen genieten of ontspannen.
- Emotioneel niveau: in stressvolle situaties kan uw gevoel veranderen. U kunt verdrietig worden, u gespannen voelen, vermoeid, lusteloos. Andere signalen zijn somberheid, neerslachtigheid en machteloosheid. Snel geëmotioneerd en geïrriteerd zijn en schrikachtigheid behoren eveneens tot de emotionele signalen van negatieve stress.
- Lichamelijk niveau: de lichamelijke stress signalen hangen samen met een verhoogde fysiologische activiteit. Zo kan de bloeddruk toenemen en de spierspanning, wanneer de spierspanning enige tijd verhoogd blijft, heeft dit pijn tot gevolg. Met behulp van ontspanningsoefeningen neemt de spierspanning af, pijn verminderd en de belastbaarheid neemt toe. Men kan ook last krijgen van duizeligheid en hoofdpijn, slapeloosheid en vermoeidheid worden gerekend tot de lichamelijke reacties op negatieve stress.
Controle
Er zijn aanwijzingen dat mensen, wanneer zij het vertrouwen hebben in zichzelf en het gevoel hebben controle te kunnen uitoefenen op hun omgeving zij zich prettiger voelen, minder angstig zijn, minder ziek en beter opgewassen tegen stress situaties. Het gevoel van controle is niet iets wat iemand heeft of niet heeft, controle kun je verwerven, door bijvoorbeeld meer informatie in te winnen over een situatie. Wees daarom nooit bang om te vragen. Controle kun je ook verwerven door het probleem op zoveel mogelijk verschillende manieren te bekijken.
Coping
Coping is het Engelse woord voor: ‚omgaan met’. Deze term wordt vaak gebruikt in relatie tot stress. Het betekent dan; de manier van omgaan met stress. Ook hier geldt: iedereen heeft zijn eigen manier van ‚coping’.
Actief en passief
Grofweg kunnen de manieren van het ‘omgaan met stress’ worden ingedeeld in ‘aktieve en passieve coping’. Actief heeft dan ook te maken met aanpakken, iets ondernemen, iets aan de stress willen doen. Passieve coping staat meer voor ontwijken, negeren, hulpeloosheid en wachten tot het over gaat.
Zoals eerder gezegd ´omgaan met stress´ heeft veel te maken met het verkrijgen van controle. Actieve coping staat dan voor het bezig zijn van controle over de situatie te krijgen. Dit kan zijn het verkrijgen van informatie van controle over de oorzaak van de stress of over de gevolgen van de stress. Het verschil tussen actief omgaan met stress en passief reageren op stress is met name het wel of niet controle krijgen op de stress.
Het omgaan met een zware last
Eerder hebben we het al gehad over de verstoring van het evenwicht tussen belasting en belastbaarheid. Wanneer u op een gezonde wijze met uw lichaam omgaat probeert u deze afstemming zo optimaal mogelijk te krijgen. Een concreet voorbeeld van een belasting: het optillen van een last. Ook dit levert, zij het kortdurend, ( lichamelijke) stress. Om nu de afstemming tussen belasting en belastbaarheid te optimaliseren moet u het volgende weten:
a) hoe groot is de belasting, en b) hoe groot is uw belastbaarheid.
Sommige mensen hebben de neiging om dingen te licht in te schatten en forceren zichzelf daardoor. Anderen schatten dingen juist te zwaar in en zien daardoor verschillende mogelijkheden als onmogelijk en beginnen er dus ook niet aan. Met name bij rugklachten is dat inschatten belangrijk. Wanneer men er te licht aan tilt, vertilt men zich en wanneer men er te zwaar aan tilt, doet men op het eind helemaal niets meer. Beide situaties leiden tot meer rugklachten.
We hebben het nu gehad over de belasting van buitenaf. Maar ook pijn is een bron van spanning maar dan van binnenuit. Door langdurige pijn wordt u langzaam steeds meer belast. Pijn, met name nek- en rugpijn, kan een gevolg maar ook een oorzaak zijn van stress.
Wanneer u meer gespannen bent, dan bent u ook lichamelijk tot minder in staat. U kunt dan enerzijds proberen de spanning te verminderen of anderzijds kijken of u de belasting (voor uw rug) kunt verlagen. Dit kunt u bijvoorbeeld doen door gebruik te maken van de juiste tiltechnieken. De manier waarop u zich voorbereidt op het tillen van een zware last zou je in principe ook een copingstrategie (omgaan met) kunnen noemen. De ´passieve´ manier zou dan zijn: ´niet denken maar gewoon doen´, met de kans dat uw klachten erger worden. Een slimmere, actievere manier is, om eerst de mogelijkheden af te wegen hoe het eenvoudiger zou kunnen. U kunt uw belastbaarheid proberen te vergroten door uw lichaam van te voren te trainen.
Dus zorg voor een actieve aanpak bij problemen!
- Zoek actief naar oplossingen
- Zoek actief naar informatie
- Bekijk het probleem van verschillende kanten
- Maak gebruik van ontspanningsoefeningen
- Streef naar een hogere belastbaarheid
- Zorg voor een goede conditie
Fysiotherapie kan hierin meehelpen door o.a.:
- Maken van oefenschema’s, trainingsprogramma’s, medische trainingstherapie etc.
- Hierin adviseren en coachen
- Spierontspanningsoefeningen en ademhalingstherapie